ਆਰਟ ਆਫ ਲਿਵਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਗੁਰੂਦੇਵ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਆਪਣੇ ਧਿਆਨ ਦਾ ਅਨੁਭਵ,ਕਿਹਾ,ਸੂਖਮ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਤਾਕਤ ਠੋਸ ਦੁਨੀਆਵੀ ਘਟਨਾ ਤੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਅਸਰ
ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ/ਮਨੋਜ ਕੰਡਾ
(ਜਿਲਾ ਮੀਡਿਆ ਕੋ ਆਰਡੀਨੇਟਰ ,ਆਰਟ ਆਫ ਲਿਵਿੰਗ)
*******************************************
ਅੱਜ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਅਯੁੱਧਿਆ ‘ਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਉਡੀਕਿਆ ਗਿਆ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਟੀਚੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਮਾਣਯੋਗ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ, ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਗਾਥਾ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਆਰਟ ਆਫ ਲਿਵਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਹੁਰਾਂ ਦਾ ।
ਉਹਨਾਂ ਮੰਦਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 2002 ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਵਰਗੀ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ, ਵਿਹਿਪ (ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ) ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਸਾਡੇ ਬੰਗਲੌਰ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ। ਉਹ ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤਤਕਾਲੀ ਕਾਂਚੀ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਸ਼੍ਰੀ ਜੈਏਂਦਰ ਸਰਸਵਤੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁਸਲਿਮ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਹੋਈ ਸੀ।
ਬਕੌਲ ਗੁਰੂ ਦੇਵ ,ਹੁਣ ਅਸ਼ੋਕ ਜੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਤੁਰੰਤ ਸਾਫ ਕਰਨ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਕ-ਨੁਕਤੀ ਏਜੰਡਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਾਜਪਾਈ ਜੀ ਨੇ ਗੱਠਜੋੜ ਸਰਕਾਰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ੋਕ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪਾਇਆ।ਵਰਲਡ ਇਕਨਾਮਿਕ ਫੋਰਮ (WEF) ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2001 ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਯੁੱਧਿਆ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਅਸੀ ਸ਼੍ਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਨਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਹੈ ਮੈਂ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸਮੇਂ ਦੱਸਾਂਗੇ।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅਸ਼ੋਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਜੀ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿਵਾਦ ‘ਤੇ ਮਰਨ ਵਰਤ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਵਰਤ ਤੁੜਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਵਾਜਪਾਈ ਨੂੰ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਆਸ਼ਰਮ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇ। “ਮੈਨੂੰ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ,”।
76 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਡੇਢ ਗੁਣਾ ਵੱਡੇ ਸ਼੍ਰੀ ਅਸ਼ੋਕ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਦੀ ਚੰਗਿਆੜੀ ਝਲਕ ਰਹੀ ਸੀ; ਇੱਕ ਚੰਗਿਆੜੀ ਜੋ ਜਨੂੰਨ, ਨੈਤਿਕ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਕਦੇ ਮੰਦਰ ਬਣੇਗਾ? ਕੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ? ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਅਗਲੇ 14 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਸੰਭਵ ਹੈ”। ਉਹ ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ‘ਤੇ ਅੱਧ-ਪਚੱਧੇ ਯਕੀਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਗਏ।
ਗੁਰੂ ਦੇਵ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਖੰਡਰ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤਾਲਾਬ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਵੱਲ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਦਮੀ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਨਾੜੀ ਜੋਤਸ਼ੀ ਸਾਨੂੰ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਆਇਆ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤਾੜ ਦੇ ਪੱਤੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਸਾਨੂੰ ਨਰਮ ਅਧਿਕਾਰ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਗੁਰੂਦੇਵ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, “ਤਾੜ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵੀ ਦੇਵਕਾਲੀ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਮੰਦਰ ਗੰਭੀਰ ਅਣਗਹਿਲੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।” ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਦੁਹਰਾਇਆ, “ਇਹ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ!” ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਤਤਪਰਤਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸੀ।
ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਨਾੜੀ ਸਿੱਧ ਜੋਤਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਪਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ। ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਕਾਲੀ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਾਲੀ ਮੰਦਰ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ, ਜਿਸਨੂੰ ਛੋਟੀ ਦੇਵਕਾਲੀ ਮੰਦਿਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰਾ, ਥੋੜੀ ਦੂਰ, ਦੇਵਕਾਲੀ ਮੰਦਿਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਦੇਵਕਾਲੀ ਮੰਦਰ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਖੰਡਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਇਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਛੱਪੜ ਡੰਪਿੰਗ ਗਰਾਊਂਡ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨਾਲ ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬ ਦੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਲਈ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ। ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
ਅਸੀਂ 18 ਸਤੰਬਰ 2002 ਨੂੰ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਹੁੰਚੇ। ਹਨੂੰਮਾਨ ਗੜ੍ਹੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਤੰਗ ਗਲੀਆਂ ਅਤੇ ਕੂੜੇ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਣਗਹਿਲੀ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਈ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਡਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਗਏ, ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਇੱਕ ਦੁਖਦਾਈ ਕਹਾਣੀ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਸੰਤ-ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕੋਈ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਧੂਆਂ ਲਈ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਆਸ਼ਰਮ, ਕੋਈ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ।
ਬਕੌਲ ਗੁਰੂ ਦੇਵ ਦੇਵਕਾਲੀ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ 19 ਸਤੰਬਰ 2002 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਉੱਥੇ ਸਾਡੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਰਸਮਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਗਨੀ ਨੂੰ ਪੂਰਨਾਹੂਤੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੁਜਾਰੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਹੰਝੂ ਵੇਖੇ। ਦੇਵਕਾਲੀ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿਚ ਚਮਕ ਰਹੀ ਸੀ।
ਉਸ ਦਿਨ, ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਡਾ. ਬੀ.ਕੇ. ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਿਆਨ ਦੌਰਾਨ ਸਾਨੂੰ ਜੋ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਨਾੜੀ ਸਿੱਧ ਜੋਤਸ਼ੀ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਬਾਰੇ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸੀਆਂ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਅਸੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ‘ਚ ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਖੂਨ-ਖਰਾਬਾ ਜਾਂ ਦੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇੱਕ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਜੀ ਵੀ ਉਸ ਦਿਨ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਰਾਮ ਮੰਦਿਰ ਮੁੱਦੇ ਦੇ ਅੰਤਮ ਹੱਲ ਵੱਲ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 14 ਸਾਲ ਹੋਰ ਲੱਗਣਗੇ।
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇਵਕਾਲੀ ਮੰਦਿਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਤ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸਤਸੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਹੱਲ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਮੁਸਲਿਮ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਰਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਲਸੀ ਰਾਮਾਇਣ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿਚ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਭਾਵਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਿਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਹੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੰਡਿਆ ਰਹੇ।
ਇਸ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਖੂਨ ਬੈ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਹੱਲ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ‘ਤੇ ਖੜਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, 2003 ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਮਝੌਤਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਾ, ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 5 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇਣਗੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ। ਇਸ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗਾ।
ਦੇਵਕਾਲੀ ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸਠਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼੍ਰੀ ਅਸ਼ੋਕ ਸਿੰਘਲ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਨਿਵਾਸ ਤੇ ਬੁਲਾਇਆ। ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਸੈਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਫਲ ਦੇਣ ਲਈ ਬ੍ਰਹਮ ਇੱਛਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ; ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਧੀਰਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਉਹ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਹੋ ਗਏ ਸਣ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣਾ ਰੁਖ ਨਰਮ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ 2017 ਵਿੱਚ, ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਗਿਆ, ਅਸੀਂ ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵਿਚੋਲਗੀ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ। ਆਖਰਕਾਰ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਉਕਤ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਪੰਜ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਅਲਾਟ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੌਕਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ 500 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਹੱਲ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ।
ਆਮਤੌਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਠੋਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਕੋਈ ਸੂਖਮ ਪਹਿਲੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਘਟਨਾ ਦੇ ਠੋਸ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜਾਣ ਲੈਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਸੂਖਮ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਸੂਖਮ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਠੋਸ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਸੀਂ ਜਿਹੜੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਰਹਿਸਮਈ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਰਹਿਸ ਹੈ।
